Dit zijn de eerste verkiezingen zonder geborgde zetels voor het bedrijfsleven. Lagere Lasten Burger gaat er van uit dat waterschappen democratisch organen zijn gebaseerd zijn op verkiezingen waar iedere stem gelijk is. Geen extra zetels voor wie dan ook. Door vrije verkiezingen kunnen politieke partijen zorgen voor onafhankelijkheid en rechtvaardigheid.
Wetterskip Fryslân is vooral een uitvoeringsorganisatie. Politieke spelletjes uitproberen met een waterschap is niet nodig en zelfs gevaarlijk. Landelijke politieke partijen zijn in een bestuur van een waterschap niet nodig. In wetten en verordeningen van Rijk en provincie is al veel vastgelegd, zoals de verkiezingen, het belastingsysteem, de doelen via het waterhuishoudingsplan en door normen voor dijken en kades.
Onze primaire waterkeringen zijn de dijken langs het IJsselmeer en de Waddenzee. Het maken van een sterke en veilige zeedijk is een Rijkstaak. Wel moet het Wetterskip meebetalen op grond van bestuursakkoord water. Verder zorgt het Wetterskip voor het onderhoud. De dijken moeten ten alle tijde voldoende bescherming bieden voor de Friese bevolking. Deze bescherming moet niet minder zijn dan in andere delen van Nederland. Het kan niet zo zijn, dat Fryslân meebetaalt aan bescherming elders in het land en dan voor de eigen dijken zichzelf maar moet redden. De robuuste zeewering kan ook voor economische doeleinden worden gebruikt, zoals het winnen van schone energie. Dit verlaagt de kosten en geeft een impuls aan de Friese economie. Lagere Lasten Burger wil deugdelijke rampenplannen voor het geval de zeegemalen uitvallen. Veiligheid gaat voor alles, vindt Lagere Lasten Burger! Afkeuringen aan de zeedijken dienen zo snel mogelijk hersteld te worden.
Bij de eilanden geeft Lagere Lasten Burger de voorkeur aan zandsuppletie, dit in verband met de natuurlijke duinenrij. Zeespiegelstijging betekent meer zandsuppletie. Lagere Lasten Burger wil een bredere vooroever creëren, hierdoor verbetert de veiligheid. Dit kan ook in de Waddenzee, immers de grond in de Waddenzee komt sneller omhoog dan het water. Een goede vooroever eventueel met rijshout om het slib vast te houden levert een bijdrage tot de bescherming van Fryslân en dan hoeven in de toekomst de dijken minder hoog.
Dit bestaat uit droogtebestrijding, regenafvoer, peilbeheer, boezembeheer en beheer van de slootkanten. Lagere Lasten Burger wil het totale beheer van het water, met als elementen hemelwaterafvoer, polderpeil, de bemaling, de Friese boezem en bergingslocaties, met elkaar in samenhang brengen. Het doel hiervan is dat wij en ons nageslacht nog lang kunnen leven, werken en genieten in Fryslân!
Door de klimaatverandering is er ook de noodzaak om de droogtebestrijding door wateraanvoer te regelen. Daarvoor is nodig dat het IJsselmeerwater ook naar Fryslân komt. De landelijke verdeling wordt al aangepast maar moet ook op langere termijn gegarandeerd worden. Bij de weersverwachtingen moet ook de verdamping meegenomen worden om beter een planning te maken van het water te behouden in polder en boezem. Keuzes voor de verdeling voor voedsel en natuur komen binnen het Wetterskip aan de orde. De aanpak van verdroging moet breder. Kleine versnipperde gebieden hebben te veel last van de naastliggende landbouwgebieden, die hydrologisch gezien het water wegzuigen. Verdroging van de natuur ligt op de loer. Daar moet snel wat gebeuren. Waterkeringen dienen, waar mogelijk zo te worden aangelegd dat planten en dieren een kans krijgen. Het waterpeil in de polders moet de natuur een kans geven. Lagere Lasten Burger wil minder brasem en blauwalg en een verhoging van de biodiversiteit. Riet- en waterplanten bieden vissen schuil- en paaiplaatsen en brengen zuurstof in het water. Resultaat: schoon, helder water in uw leefomgeving en een gezonde visstand. Zo creëren we ook een gezonde leefomgeving voor de mens, dier en plant.
Aan de regen kunnen we niets doen, maar aan de wateroverlast wel. Lagere Lasten Burger pleit voor een totale aanpak, waardoor ieder peilgebied droge voeten houdt! Dit kan onder meer door de bergingscapaciteit in de polders te verhogen. Indien sloten worden gedempt, moet afhankelijk van het gebied 3-5% van het oppervlak, bestemd worden voor waterberging. Het peilbeheer is nog te veel gebaseerd op een drooglegging die bij landinrichting (ruilverkaveling) is ingesteld. De gedachten hierover zijn snel gewijzigd de laatste jaren. Water en bodem staan centraal in de belangstelling in de ruimtelijke ordening. Hiervoor kiezen wij voor een gebiedsgerichte oriëntatie. Lagere Lasten Burger wil voor veengebieden een hoger zomerpeil. Oxidatie wordt hierdoor vertraagd. Lagere Lasten Burger wil meer stuwen in de hoger gelegen gebieden, zodat er minder sloten droogvallen in de zomer. Dat is beter voor het milieu, maar dan komt ook niet direct alle water in de lage delen van Fryslân.
Door de klimaatverandering kunnen plaatselijk kortere maar hevigere buien vallen en soms ook droge zomers opleveren. Lagere Lasten Burger wil de plaatselijke capaciteit bij vervanging of renovatie uitbreiden. Oude windmolens zijn beschikbaar voor noodbemaling. Watergangen en kunstwerken worden hiervoor geschikt gemaakt. Lagere Lasten Burger wil geen diepteontwatering in ringvaarten, polderdijken drogen dan te veel uit. Er moeten koppelingen tussen polders komen om onevenredige capaciteit op te vangen. Voorkomen is beter dan noodvoorzieningen! Zo nodig worden na inspraak en overleg polders onttrokken aan de landbouw en als waterbergingen ingericht. Het Wetterskip moet hiervoor een voorkeursrecht ontvangen voor bepaalde polders. Als in deze polders de landbouw vertrekt, kan het Wetterskip in dit gebied recht van eerste koop krijgen. Voor de gevolgen van een laag peil in de polders moet er een omkering van de bewijslast komen. Nu moeten bewoners nog bewijzen dat er een een oorzakelijk verband is tussen peilverlaging en houtrot van funderingen en bodemverzakkingen. Lagere Lasten Burger wil dat als het Wetterskip een peilverlaging heeft doorgevoerd dat bij vervolgschade het Wetterskip moet bewijzen dat zij niet verantwoordelijk en schadeplichtig is. Voor verzakkingen door de diepte ontwateringen in het verleden moet er een vergoeding komen van Rijk, provincie, waterschap en gemeenten. 50% eigenaar en 50% overheid zoals de funderingstafel heeft voorgesteld is een redelijke verdeling. Geld van de overheid zal voornamelijk uit Rijksmiddelen moeten komen. Fryslân is te dun bevolkt, om de lasten alleen te dragen.
Voor gebieden met bodemdaling door bijvoorbeeld gas en zout, moet de Rijksvergoeding of meebetalen door gas- en zoutwinners omhoog van 50% naar 100%. De Friese bevolking mag niet opdraaien voor kosten waar het hele land profiteert van de opbrengsten!
Lagere Lasten Burger wil dat het zout in de bodem blijft zitten. Er is voldoende winbaar zout in de wereld. De stijging van de zeespiegel is een globaal probleem, bodemdaling door gas en zout is een lokale aangelegenheid. Lagere Lasten Burger vindt dat bodemdalingen moeten stoppen. Toekomstige generaties worden opgezadeld met de verbruikswoede en winstbejag van het heden.
De weersverwachtingen worden door gebruik van satellieten en toename van kennis steeds betrouwbaarder. Het boezembeheer moet worden ingesteld op de tiendaagse weersverwachtingen. Op grond van een voorspellingsmodel moeten de lozingen op het Lauwersmeer en de Waddenzee geschieden. Het Lauwersmeer is voor de afvoer van essentieel belang. Tot 2035 kunnen we dit meer op de huidige manier blijven benutten voor de afvoer. Daarna moet overwogen worden of een deel van het meer een hoge boezem kan krijgen waardoor door een combinatie van afstromen en malen het Lauwersmeer ook na 2035 goed kan werken. Een ruimtelijke claim nu is van belang voor de veiligheid van toekomstige generaties.
Een meer natuurlijke invulling van het boezembeheer is gewenst. Dit betekent dat het hoger kan zijn wanneer het mogelijk is en lager wanneer het nodig is. Hiervoor moeten zowel landbouwgebieden als natuurgebieden worden benut. Dorpen moeten, waar dat wenselijk en mogelijk is, weer via opvaarten bereikbaar zijn. Fryslân moet nog geschikter worden voor de vaarrecreatie. De boezemcapaciteit bepaalt uiteindelijk het malen vanuit de polders. Er is immers sprake van een integraal systeem. Door op afstand de poldergemalen via telemetrie te bedienen, kan er een evenwichtiger verhouding komen tussen de polder- en boezempeilen. Een polder moet in een week het normale peil weer krijgen. Dan kan er meer afgestroomd worden naar zee en zijn extra investeringen in gemalen overbodig. Als boeren door diepteontwatering sneller willen afstromen in plaats van te bergen in de polders, dan dient het Wetterskip een heffing in te stellen om de eigen verantwoordelijkheid door de aanvrager te laten dragen. Dat zal straks kunnen in een nieuw belastingstelsel. Degene die de vruchten van de aanvraag en verandering plukt, mag de lasten niet afwentelen op de gemeenschap. Binnen de bebouwde kom dienen gemeenten de wateroverlast te voorkomen. Hiervoor wordt ook rioolheffing geheven. Gemeentes die steeds meer open plekken bebouwen zullen dan ook maatregelen moeten nemen voor de verharding of dit compenseren door open water bijvoorbeeld vijvers in de woonwijken.
Uitgangspunt bij vaarten is dat een gemeentelijke vaart minimaal 12 meter en een provinciale vaart minimaal 18 meter breed moet zijn. Vaarten naar dorpen moeten bruggen hebben die minimaal 2,50 meter doorvaarthoogte hebben. Goede vaarwegen en hoge bruggen zorgen voor voldoende waterberging, goede afstroming en de mogelijkheid voor voldoende recreatief gebruik in zomer en winter!
Het komt voor dat de walkanten rechtstandig worden uitgetrokken. Dat betekent niet alleen vernieling van het natuurlijk leven in de wal, maar ook stagnatie in de afvoer van het polderwater. Dit moet anders vindt Lagere Lasten Burger. De walkanten moeten in een talud met een breedte van drie maal de diepte verlopen. Dit voorkomt inzakken van de wal. Het Wetterskip ziet er op toe dat de sloten geschoond worden waarbij de waterkanten beter in stand blijven.
De muskusrattenplaag is redelijk onder controle. Door voldoende afvang ontstaat een grotere afstand onderling tussen de dieren en komen er minder nakomelingen. Door andere bestrijdingsmiddelen te gebruiken, kan dierenleed worden voorkomen. Lagere Lasten Burger vindt dat het Wetterskip hier meer op moet inzetten. Door DNA techniek kan er volledige uitroeiing komen zodat geen aanwas meer is. Lagere Lasten Burger heeft hier sinds 2009 op aangedrongen. Minder muskusratten betekent voor Lagere Lasten Burger ook minder vangers.
De aanpak van verdroging moet breder. Kleine versnipperde gebieden hebben te veel last van de naastliggende landbouwgebieden, die hydrologisch gezien het water wegzuigen. Daar moet snel wat aan gebeuren. Waterkeringen dienen, waar mogelijk zo te worden aangelegd dat planten en dieren een kans van overleven of instandhouding krijgen. Het waterpeil in de polders moet de natuur een kans geven. Lagere Lasten Burger wil minder brasem en blauwalg in het water en een verhoging van de biodiversiteit. Riet- en waterplanten bieden vissen schuil- en paaiplaatsen en brengen zuurstof in het water. Resultaat: schoon, helder water in uw leefomgeving en een gezonde visstand. Zo creëren we ook een gezonde leefomgeving voor de mens.
Zuiveringen moeten een hoger milieurendement halen. Dit kan door een goede afstemming met de gemeenten die aanlevering zijn van het rioolwater. Het oppervlaktewater moet niet extra belast worden door rioolwater. Dus niet meer geld maar beter werk van het Wetterskip. Om te bewerkstelligen dat er een goede afstemming is, dienen de zuiveringen in operationele zin bij gemeenten ( of clusters van gemeenten ) te worden ondergebracht. Dan is de besturing in één hand. Het Wetterskip kan door een systeem van beloning van goede zaken dan ook een financiële prikkel geven aan deze aan werking. Voor de energie heeft het Wetterskip het halve eigendom van 4 windmolens verworven. Hiermee is de afhankelijkheid van wisselende energieprijzen voor 15 jaar afgekocht. Nu dat zo is, kunnen de revenuen van 2023 gebruikt worden om het risico voor de toekomst te verkleinen. Immers een schatting te maken over de energieprijs in de toekomst is onmogelijk.
Medicijnresten dienen zoveel mogelijk aan de bron te worden ondervangen: dus bij ziekenhuizen, verpleeghuizen, maar ook thuis. Teruglevering via apotheken is een betere weg. Zuiveringen zijn niet erg ingesteld op het ontdekken van microstoffen. Afvalstoffen zoals zuiveringsslib moeten zo goed mogelijk aangewend worden zodat er een economische waarde voor is. De zuiveringen in Fryslân produceren meer dan waarvoor betaald wordt. Lagere Lasten Burger vindt dat het Wetterskip duidelijk kan maken hoe zoiets komt.
De kosten om dezelfde veiligheid te garanderen stijgen. Daarom is het zaak zuinig om te gaan met de operationele kosten van het Wetterskip. Wat niet bijdraagt aan de doelstellingen van het Wetterskip moet niet tot de taak van het Wetterskip behoren. Het Wetterskip ziet af van sponsoring, anders dan functie gerelateerd.
Door automatisering wordt het werk niet meer uitgevoerd zoals in het verleden. Ook Wetterskip Fryslân moet vernieuwen en innoveren. Die wil moet er komen! De concentratie is afgerond, maar de afstemming en efficiëntie moet hoger. Dit kan door de organisatie te vernieuwen en mogelijk een nieuwe oriëntatie op taken van het Wetterskip. Taken die niet specifieke waterschapstaken zijn, moeten afgestoten worden. Het afstoten van taken moet sneller en moet meer resultaat opleveren. Wetterskip Fryslân moet daarbij beter luisteren naar de omgeving (burgers, bedrijven, kennisinstituten) en open staan voor nieuwe methodes, technieken, werkwijzen en organisatievormen. Dat vraagt om een lerende organisatie met een open cultuur.
Een waterschap moet effectief en efficiënt zijn. Ze kan daarbij meer en beter gebruik maken van moderne ICT en internet. Lagere Lasten Burger wil samen met de provincie een shared service center opzetten. Hier kunnen de ambtelijke diensten van beide organisaties samen worden ondergebracht. Dit brengt lagere kosten met zich mee. Lagere Lasten Burger ziet nu al als mogelijkheden: gezamenlijke personeels- en salarisadministratie, gezamenlijke inkoop, gezamenlijk onderhoud en invulling van de websites/ICT. Vertrek van diensten uit Fryslân moet worden vermeden vindt Lagere Lasten Burger. Kennis en carrièremogelijkheden verdwijnen uit de provincie, terwijl de service vermindert. De Friese taal verdwijnt dan als communicatiemiddel, de betrokkenheid vermindert. Eerst samenwerken in Fryslân, dat versterkt de provinciale economie!
De service van het Wetterskip moet omhoog: betere informatie uit het Wetterskip voor de burgers voor hun eigen situatie. Vergunningen moet je lokaal kunnen inzien: bij het dorpshuis, of plaatselijke bibliotheek. Het Algemeen Bestuur moet die zaken delegeren waarvoor geen democratische controle is vereist. Voor grote investeringen (boven de € 500.000) moet het Algemeen Bestuur wel een beslissing nemen. De peilbesluiten worden gedelegeerd aan het Dagelijks Bestuur, met de mogelijkheid van beroep voor de ingelanden bij een commissie van het Algemeen Bestuur. Bewoners van Bildtdijken kunnen de erfpacht afkopen omdat dit niet meer functioneel is. Grond en woning krijgen dan één eigenaar. Erfpacht en opstal met kleine sommen per jaar kunnen om niet worden overgedragen, voor grote jaarbedragen kan een afkoopregeling komen. Dat scheelt bij het Wetterskip in het beheer.
Lagere Lasten Burger wil de kosten in rekening brengen waar zij worden gemaakt. Maar dan vraag je je af: wat bepaalt de waterschapsinspanning per gebied? Dit hangt af van de perceelgrootte en soms van de mate van bebouwing/verhard oppervlak (zoals bestrating en daken). De intensieve landbouw maakt echter veel kosten, terwijl deze bedrijfstak minimaal meebetaalt. Dit moet anders volgens Lagere Lasten Burger. De kosten moeten in rekening worden gebracht waar ze worden gemaakt.
Voor de berekening van de omslag gebruiken we nu voor huiseigenaren en bedrijven de WOZ-waarde: de waarde in het economisch verkeer, de vrije verkoopwaarde. De WOZ-waarde heeft maar te maken met de inspanningen en kosten die Wetterskip Fryslân moet maken om juist de eigendommen droog te houden! Vaak ligt een dorp op een zandkop en is er vrije afstroming naar de Friese Boezem, maar de burgers betalen voor de polders om het dorp heen. Daarom vindt Lagere Lasten Burger dat burgers minder moeten betalen en boeren meer. Wie meer belang heeft moet meer betalen. Die kan het ook gebruiken in zijn bedrijfsvoering en in zijn producten. Dat kan een burger niet.
De WOZ-waarde (voor de landbouw en natuur omgerekend naar hectares) is nu leidend voor de berekening van de omslag. Dit is in de wet vastgelegd. De Waterschapsomslag moet worden vastgesteld op basis van de inspanningen en kosten voor het hebben en houden van droge voeten op de eigendommen van de ingelanden. Dit betekent dat inwoners, burgers en agrariërs een rechtvaardige vergoeding dienen te betalen voor het voorkomen van wateroverlast. Boeren gingen maar 24 procent van de kosten van de watersystemen ( behalve voor de zeedijken) betalen terwijl het Wetterskip voor 80-90% voor de (economische) boer werkt door het systeem van diepteontwatering in de landbouw. In het nieuwe belastingstelsel krijgen waterschapsbesturen vermoedelijk na 2025 meer vrijheid. Lagere Lasten Burger meent dat landbouw meer kosten kan dragen. Een gezonde landbouw moet voldoende geld verkrijgen uit de verkoop van hun producten. Afwentelen van de kosten naar de andere categorieën binnen Fryslân is niet juist.
De Waterschapsomslag wordt geheven voor de bekostiging van :
1. Primaire waterkeringen (bedijking)
2. Waterkwaliteitsbeheer (zuivering)
3. Afvoer en aanvoer van water (bemaling en peilbeheer).
Met name waterkeringen en bemaling zorgen voor de bescherming van de bewoners, hun land, levende have en eigendommen, met name het onroerend goed. De vraag is of dat terecht is. Lagere Lasten Burger is voorstander van het opheffen van de categorie ingezetenen in de heffing watersysteem en alleen voor elke andere categorie de grondslag vast te stellen op basis van waarde ( voor veiligheid) en oppervlak ( voor afvoer en aanvoer van water).
De kosten om dezelfde veiligheid te garanderen stijgen. Daarom is het zaak zuinig om te gaan met de operationele kosten van het Wetterskip. Wat niet bijdraagt aan de doelstellingen van het Wetterskip moet niet tot de taak van het Wetterskip behoren. Het Wetterskip ziet af van sponsoring, anders dan functie gerelateerd. Tevens moet het Wetterskip zorgen voor meer openheid. Participatie maar ook alle vergunningen bekend stellen zodat de inwoners weten wat er in het Wetterskip gebeurDoor automatisering wordt het werk niet meer uitgevoerd zoals in het verleden. Ook Wetterskip Fryslân moet vernieuwen en innoveren. Die wil moet er komen! De concentratie is afgerond, maar de afstemming en efficiëntie moet hoger. Dit kan door de organisatie te vernieuwen en mogelijk een nieuwe oriëntatie op de taken van het Wetterskip. Taken die niet specifieke waterschapstaken zijn, moeten afgestoten worden. Het afstoten van taken moet sneller en moet meer resultaat opleveren. Wetterskip Fryslân moet daarbij beter luisteren naar de omgeving (burgers, bedrijven, kennisinstituten) en open staan voor nieuwe methodes, technieken, werkwijzen en organisatievormen. Dat vraagt om een lerende organisatie met een open cultuur. Het aantrekken van dure externe adviseurs kan wel minder. Lagere Lasten Burger wil dat het Wetterskip meer gebruik maakt van de expertise van het eigen personeel.